25 augustus 2015
In de Amsterdamse wijk Nieuw Sloten staat een unieke zonnestroom installatie. Nog heel even. Begin september beginnen de ontmantelingswerkzaamheden. Daarmee verdwijnt een van de boegbeelden van de pioniersinspanningen van Nederland op het gebied van zonnestroom. Een pilotproject dat bijna twintig jaar voorbeeld stond voor een fraaie en functionele toepassing van zonnepanelen in de woningbouw.
Het begon met een opdracht van mijn baas die luidde: ‘Zorg dat er een zonnestroom installatie komt in de woningbouw waarmee voldoende stroom opgewekt kan worden voor 100 Amsterdamse woningen’. De 250 kWp installatie is opgeleverd in 1996, als eerste grootschalige, volledig geïntegreerde zonnestroom installatie wereldwijd.
De installatie is verdeeld over de daken van 34 laagbouwwoningen en de gevel en het dak van een flatgebouw met 37 appartementen. Zonnepanelen zijn gebruikt in plaats van dakpannen en als gevelbekleding. De zonnepanelen zijn afkomstig van Shell Solar en BP Solar. Het gaat om panelen van 50, respectievelijk 75 Wp. De opgewekte stroom wordt op een centraal punt in het openbare net gevoed. De initiatiefnemer van dit pilotproject was Energiebedrijf Amsterdam (tegenwoordig Nuon). Het energiebedrijf was de eigenaar van de installatie en van de opgewekte stroom.
Het project is ontwikkeld in samenwerking met de gemeentelijke projectgroep die bezig was een milieuvriendelijke wijk tot stand te brengen. Daarmee was een ruimtelijke en organisatorische integratie een feit. Het energiebedrijf kreeg inbreng bij het inrichten van de kavels opdat zoveel mogelijk oppervlaktes met zonnepanelen een zuidelijke oriëntatie zouden krijgen. De architect volgde zoveel mogelijk de richtlijnen die een esthetische en functionele voldak-integratie van zonnepanelen mogelijk maakten. De projectontwikkelaar verkocht de zonne-woningen als innovatief. De kopers stemden in met een gedeelde eigendom: de dakbedekking was in eigendom van het energiebedrijf. De consequentie was dat het energiebedrijf ook verantwoordelijk was voor de waterkerende functie van zonnepanelen.
Het waren andere tijden. Nu klinkt het raar, maar begin jaren negentig waren heel weinig mensen overtuigd van de kracht van zonnestroom. Voorstanders waren blij dat een energiebedrijf de durf had om een dergelijk groot project te realiseren. Het was een grote investering en een grote verantwoordelijkheid. Geen wonder dat het project zowel door de EU alsook door de Nederlandse overheid gesubsidieerd was. We hebben er veel van geleerd, en vergaarde kennis ruimhartig gedeeld. En er was veel interesse voor het project, hele busladingen belangstellenden uit alle windstreken zijn er langs geweest.
Wat heeft het project ons opgeleverd? In de eerste plaats: zonnestroom. De eerste jaarsresultaten1 laten zich als volgt samenvatten: totale jaaropbrengst 174 MWh, specifieke opbrengst van de gehele installatie 718 kWh/kWp, performance ratio 76,5%. In de latere jaren zijn de opbrengsten wisselvallig geweest, mede door het feit dat een grote omvormer van 150 kW verschillende keren stuk was gegaan.
Bouwkundige, elektrotechnische, organisatorische en juridische knelpunten van geïntegreerde installaties zijn inzichtelijk gemaakt, mogelijke oplossingen zijn uitgewerkt en in de praktijk gedemonstreerd. Daarmee heeft het project een belangrijke bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van zonnestroom. Een goede communicatie aan het begin van het project heeft veel draagvlak gecreëerd bij de eigenaren van zonnewoningen. Mede daardoor, en door duidelijke afspraken, was het mogelijk om de pilot zo lang operationeel te houden.
Nu zijn we bijna twintig jaar verder en de eigenaren van de laagbouwwoningen willen eindelijk zeggenschap krijgen over hun eigen dak. Ze willen dakkapellen plaatsen, zelf stroom opwekken met eigen zonnepanelen of naar hartenlust grote schaduwrijke bomen in hun tuin laten groeien. Nuon gaat de zonnepanelen op de laagbouwdaken vervangen door dakpannen. De bewoners die ervoor kiezen kunnen gebruikmaken van een collectief aanbod via Nuon voor een dakkapel en/of een individuele zonnestroom installatie van 1,5 kWp. Voor de hoogbouw zullen andere afspraken worden gemaakt.
Ik zelf heb mij zes jaar met hart en ziel voor dit project ingezet. Toen het opgeleverd werd had ik het gevoel: mijn kind gaat nu zelfstandig naar school. Nu het voor het grootste deel ontmanteld zal worden heb ik een mengeling van weemoed en blijdschap: weemoed om het moois dat verdwijnt, en blijdschap dat het niet voor niets is geweest. Daarnaast, er zullen voor een deel toch nieuwe zonnepanelen op deze daken komen!
1 ‘Monitoring PV systeem Nieuw Sloten’, Ecofys, mei 1999